Omdat ik het corrigeren van de witbalans van een foto (vooral in jpg) moeilijk vond, heb ik er een speciaal hoofdstuk aan gewijd.

Wat is "witbalans" bij digitale fotografie ?

Een voorwerp is zichtbaar door het feit dat het licht wat erop valt weerkaatst wordt.
Een voorwerp dat alle licht absorbeert en dus niets weerkaatst is zwart.
Een voorwerp dat alle kleuren evenveel weerkaatst is wit.
Indien de lichtbron geen "zuiver wit" licht geeft, zal een "wit" voorwerp dus de kleur van de lichtbron weerkaatsen.
Nochtans "zien" we dit voorwerp "wit", dit komt omdat onze hersenen rekening houdend met de lichtbron dit voorwerp als "wit " interpreteren.
Wanneer we echter dit wit voorwerp fotograferen zal het voorwerp de kleur van de lichtbron aannemen, ook alle andere kleuren van de foto zullen door de lichtbron beïnvloed worden.
Om de kleur van de lichtbron te neutraliseren werden vroeger bij de " Negatief kleurenfilm " kleur filters toegepast.
Tegenwoordig met de digitale camera's kan de kleur software matig gecorrigeerd worden.

Witbalans:

Is de informatie over de kleur van de lichtbron op het ogenblik van fotograferen, wat door het toestel aan de foto wordt meegeven, zodat na verwerking, alle kleuren natuurgetrouw op de foto worden weergegeven.

Kleurtemperatuur:

De "kleur" van een lichtbron, wordt weergegeven door de "kleurtemperatuur " en wordt uitgedrukt in K (graden Kelvin).
En komt overeen met de kleur die een stalen voorwerp uitstraalt bij de opgegeven temperatuur in °K.
Hierbij enkele voorbeelden van kleurtemperaturen:

Gloeilamp            3000-3200 K
TL licht                4200 K
Helder zonlicht     5200 K
Flitslicht               5400 K
Bewolkt               6000 K

Vastleggen van de witbalans

RAW:

Foto's kunnen door een digitale camera hoofdzakelijk onder 2 formaten (coderingen) worden afgeleverd: de on gecodeerde vorm (meestal RAW ) of de gecodeerde vorm (meestal jpg).
In RAW  bestaan afhankelijk van de camera leveranciers nog een aantal specifieke formaten, maar hoofdzakelijk komt het hier op neer dat de kleuren informatie R,G en B, afzonderlijk wordt opgeslagen. Ook gegevens over de witbalans, op het ogenblik van fotograferen, wordt ook afzonderlijk opgeslagen.
Het is dus relatief eenvoudig om de witbalans van een RAW foto te wijzigen.
Nadeel van RAW bestanden is dat de bestanden zeer groot zijn.

JPEG

Bij een foto in Jpg formaat zit de de witbalans informatie reeds verwerkt in het gecodeerde foto bestand, het wijzigen van de witbalans is hier dus niet zo eenvoudig meer.
Het openen en terug opslaan van een jpg foto gaat ook gepaard met kwaliteitsverlies (door de codering)

Instellen van de witbalans.

Bij digitale toestellen, is er altijd de optie: "automatisch witbalans" beschikbaar, het toestel kiest dan volgens eigen kleurmetingen, de best geschikte witbalans instelling.
Meestal werkt dit goed , maar soms gaat het toch mis.
Wanneer je bijvoorbeeld werkt met een externe flitser, weet het toestel dit niet, en krijg je een verkleuring van de foto (ook wel kleur zweem genoemd).
Het wordt vooral problematisch wanneer je met gemengde lichtbronnen werkt, vb flits + gloeilampen
In het toestel zijn ook een aantal vooraf ingestelde witbalans instellingen selecteerbaar.(vb: zonlicht,flits,bewolkt,gloeilamp,..)

Preset:

De meeste digitale toestellen hebben ook een preset instelling.
Hiermee kan je de juiste witbalans instellen door eerst een "neutraal voorwerp" wit of grijs te fotograferen en die informatie als "witbalans" voor de volgende foto's in uw toestel opslaan. Het is wel belangrijk dat op dat ogenblik dezelfde lichtbron gebruikt wordt als waarmee straks de foto's zullen genomen worden.
Het is ook belangrijk dat het "wit vlak" niet overbelicht wordt, een overbelicht vlak bevat geen kleurinformatie, en zal dus geen correcte witbalans geven.

Achteraf corrigeren van de witbalans:

Zoals hierboven reeds vermeld, kan ook achteraf de witbalans gecorrigeerd worden.
Voor foto's in RAW is dit eenvoudig.
Bij JPG gecodeerde foto's gaat het een stuk moeilijker.
Hiervoor bestaat heel wat software, de ene al wat eenvoudiger dan de andere , maar ze hebben alle één ding gemeen, nl. dat ergens op een foto een "neutraal" voorwerp aanwezig met zijn, waarop de kleurtemperatuur van de gebruikte lichtbron kan gemeten worden.

Opmerking:

Indien je een reeks foto's  wilt nemen is het belangrijk om de witbalans op een "vaste" waarde te zetten, niet op automatisch , anders gaat uw toestel bij iedere foto een andere witbalans meten en instellen, wat corrigeren achteraf moeilijker maakt.
Stel uw witbalans in op een vaste waarde, die zo dicht mogelijk de werkelijkheid benadert zodat achteraf zo weinig mogelijk gecorrigeerd dient te worden.

De Grijskaart

Een grijskaart is een kleine kaart, die gebruikt wordt door fotografen, om de witbalans correct te kunnen instellen.
Deze kan zowel gebruikt worden om gedurende het fotograferen, als achteraf bij het corrigeren van de witbalans (kleurzweem) van een foto.
Van deze grijskaart wordt gegarandeerd dat ze volledig "kleur neutraal" is, ze bevat geen enkele kleur (alle kleuren worden evenveel gereflecteerd).
Wanneer belicht met een lichtbron zal ze dus exact de kleur van de lichtbron weerkaatsen, en dit stelt de camera of de correctiesoftware in staat de juiste kleurtemperatuur van de lichtbron te meten, en dus de correcte witbalans in te stellen.

Waarom "Grijs" ?

In principe kunnen hiervoor alle zwart-wit schakeringen gebruikt worden.
Hoe "witter ", hoe meer informatie van de lichtbron gereflecteerd en dus nauwkeuriger gemeten kan worden.
Een witte kaart zou dus het beste zijn,maar "wit"  wordt gemakkelijk overbelicht, en een overbelicht vlak bevat geen enkele kleurinformatie meer.
Daarom kiest men voor een "grijs kaart" met een contrast niveau van  ongeveer 18%.
Dit "18% grijs" is het gemiddelde contrast dat de camera aan uw foto probeert te geven.

Hoe gebruiken?

• Gedurende het fotograferen:
  Vooraleer te starten met fotograferen kan de grijskaart gebruikt worden om in de preset functie van uw camera de correcte witbalans voor uw camera in te stellen, hoe je dit doet vind je in de handleiding van uw camera.( de kaart fotograferen, en opslaan als preset info)

• Bij het corrigeren van foto's.
  Als je de witbalans van één of meerdere foto's wilt corrigeren, zal je ergens op de foto, of op een andere foto, die bij dezelfde lichtomstandigheden genomen is, een "grijs" referentie moeten hebben waarvan je weet dat ze de correcte kleurtemperatuur van uw lichtbron weergeeft.
  Daartoe wordt als eerste foto van een serie, een foto genomen van de grijskaart, deze foto dient dan als referentie voor alle andere foto's die in deze sessie genomen worden.

Opmerking:
Deze manier werkt heel goed indien je over een uniforme belichting beschikt, vb in open lucht. Wanneer er geflitst wordt, heb je niet alleen het licht van de flits, maar ook van het omgevingslicht. Daarom is het belangrijk dat de andere foto's, op juist dezelfde manier genomen worden als de foto met de grijskaart.
Bij modellen fotografie, zal voor de referentie foto, het model de grijskaart vasthouden ter hoogte van het gezicht.

Aanpassen van de witbalans bij foto's

Voor het corrigeren van de witbalans wil ik 2 foto correctie software programma's bespreken, andere pakketten werken op analoge wijze.

Nikon Capture Editor:

• Aanpassen  witbalans in RAW (NEF)
  Het gereedschap voor "witbalans" aanpassingen bevinden zich in "Palet hulpmiddelen 2"
  Je hebt de keuze tussen:
  • Kleur temperatuur instellen
  • Grijspunt instellen

Bij "kleurtemp. heb je de keuze uit enkele standaard instellingen of het direct inbrengen van de kleurtemperatuur.
Bij "grijspunt instellen" heb je de keuze uit een selectie van 1 punt of een meting binnen een selectie kader.

• Aanpassen Witbalans in Jpeg
  In Jpg heb je geen beschikking over het "witbalans " gereedschap.
  Je kan wel een "grijspunt" instellen met "Curven" (Palet hulpmiddelen 1)
  Je hebt de keuze tussen wit-grijs en zwartpunt instellen.

Photoshop

• Aanpassen witbalans in RAW
  
  RAW (NEF,CRW,...) foto's worden in Photoshop door een afzonderlijke plug-in behandeld.
  In deze plugin kunnen de specifieke RAW bewerkingen, waaronder het wijzigen van de "witbalans" gebeuren.
  Nadien gaat men via de opdracht "Openen" naar de eigenlijke PS foto bewerkingsmodule.
  

Aanpassen van de witbalans:
RAW foto inladen, die wordt meteen in de specifieke RAW plug-in geopend.
In pallet "Corrigeren" zijn er 2 keuzes: eigen instelling of een keuze uit vooringestelde opties.
Met de schuifregelaar kan je de kleurtemperatuur instellen.
Er is ook een "Witbalans pipet " beschikbaar in de taakbalk waarmee je een grijs neutraal vlak kunt aanklikken, meteen wordt ook de kleurtemperatuur aangegeven.
De instelling kan je opslaan voor gebruik voor meerdere foto's
Nadien "Openen " aanklikken om Photoshop te openen voor verdere bewerking.

Opmerking :
Jpeg is enkel beschikbaar in een 8Bit/kanaal mode, sommige RAW foto's  hebben een 16 of 32 Bit /channel modus (Nikon D70=16 Bit).
Je zult deze foto's niet in jpg kunnen opslaan ,tenzij je ze eerst omzet naar een 8 Bit modus.  (Afbeelding- Modus- 8 Bit)
Filmpje van Madmax i.v.m. witbalans in Adobe -RAW:   http://www.youtube.com/watch?v=Lwq1nIlLD1E&feature=related

• Aanpassen van jpg foto's.

Hierbij worden 5 methodes beschreven om met Photoshop de witbalans van jpeg foto's aan te passen.

Methode 1:  Door gebruik van "Curven"

Open een foto in Photoshop.
Ga nu naar Afbeelding - Aanpassingen - Curven.
In het dialoog venster staan 3 pipetten: de linkse is voor zwart - de middelste voor grijs en de rechtse voor wit.
Dubbel klik op het middelste pipet. Er komt een kleurenpallet te voorschijn, maar je zult zien dat de ingestelde kleur op 50% grijs staat.
Sluit de kleurenselectie, en ga naar een plaats in de foto die "grijs" zou moeten zijn, en dus geen kleur mag bevatten.
Klik die plaats aan met het pipet, hiermee wordt de witbalans van de volledige foto aangepast.
Heb je geen "grijs" maar een wit vlak ter beschikking, gebruik dan het rechtse pipet, of wijzig de grijswaarde in de kleurenselectie van het betreffende pipet.

Opmerking:
Wil je op meerdere foto's van eenzelfde serie opnamen, dezelfde correctie toepassen, klik dan in het "Curven" dialoog venster op "Opslaan" .
Voor de volgende foto klik je na het openen van het "curven" dialoogvenster op "laden" en kies voor de opgeslagen instelling.
De foto wordt nu automatisch aangepast met dezelfde correctie.
Indien je in de serie, een foto had gemaakt van een "grijskaart" dan kan je deze foto gebruiken om alle foto's van dezelfde serie te corrigeren.

Methode 2: Met aanpassingslaag Kleurbalans

Open een foto in Photoshop.
Ga naar : Lagen - Nieuwe aanpassingslaag - Kleurbalans en klik op ok
Klik in het dialoogvenster op de selectie "Middentonen"
Zoek nu een voorwerp op de foto dat "neutraal grijs" zou moeten zijn.
Verschuif nu de 3 schuifregelaars in het dialoogvenster tot het gekozen voorwerp neutraal grijs is, en klik op ok.
Indien geen grijs, maar een wit neutraal vlak voorhanden is , klik dan "Hoge lichten aan, en vervolg zoals hierboven.
Met het "Oogpictogram" in de pallet "Lagen" aan en uit te klikken, kan je het resultaat van de bewerking op uw foto zien.
 

Methode 3: Door gebruik van Fotofilters

Net zoals vroeger kleurcorrectie voorzetfilters werden gebruikt bij negatief kleurenopnamen, kan je met Photoshop ook kleurenfilters gebruiken om de witbalans van uw foto te verbeteren.
Ga naar: Afbeelding - Aanpassingen - Fotofilter.
In het dialoogvenster heb je nu beschikking over een aantal filters om uw foto "warmer" of "kouder" te maken.
Met de "Dichtheid" schuifregelaar kan je de invloed van het filter regelen.
Met het vinkje bij "voorvertoning" kan je het effect van het filter op uw foto zien.
Zowel bij deze methode als "methode1" kan je ook werken via een "aanpassingslaag" (laag -aanpassingslaag -Fotofilter).
Dit is een "niet destructieve "manier, indien het resultaat niet bevredigend is kan je de aanpassingslaag in de pallet "Lagen" verwijderen.
 

Methode 4: Met "Niveau"

Open een foto in Photoshop.
Ga naar : Lagen - Nieuwe aanpassingslaag - Niveaus en klik ok

Het dialoog venster "Niveau's" opent zich.
Klik nu in "Kanaal" (1) op het driehoekje om het optievenster te openen.
Kies het "Rood " kanaal en verplaats de schuifregelaars (2) en (3) tot net waar de curve begint en eindigt.
Herhaal die bewerking voor de kanalen "Groen" en "Blauw".
De twee uitersten "zwart" en "wit" zijn nu geneutraliseerd.
Met het middelste pipet (4) kan je nog een 50% grijswaarde aanklikken indien dit beschikbaar is op de foto.
Op deze manier worden ook de middelste grijswaarden van de foto afgesteld, maar meestal is instellen van de schuifregelaars (2) en (3) reeds voldoende.
Klik nu op ok, met het  "Oogpictogram" in de pallet "Lagen" aan en uit te klikken, kan je het resultaat van de bewerking op uw foto zien.
Met deze methode is het wel minder voor de hand liggend om meerdere foto's via opslaan en laden  op eenzelfde manier te behandelen.
Beschik je in de opname serie over een foto met een grijskaart, open  dan ook deze foto en klik voor de fijn afregeling met het pipet (4) op de grijskaart.

Methode 5   voor de meer gevorderden:    (Met dank aan Stefken )

voor je begint:
- stel uw defaults voor zwart, grijs en witpunt goed in in PS.
    Goede RGB-settings zijn :   zwart: 20,20,20
                                              grijs: 133,133,133
                                              wit: 244,244,244
- zorg voor een neutaal referentiepunt op uw computer; stel de PS achtergrond best op neutraal grijs in.   Omliggende kleuren beïnvloeden immers uw perceptie.

procedure :
* leg een neutraal grijze laag boven uw foto en zet de laagmodus op difference
* zaken die neutraal grijs zijn in uw foto komen nu als ZWART door
* leg een threshold adaptatielaag erboven; trek de handle helemaal naar links en dan stilletjesaan nr rechts ; de eerste punten die zwart verschijnen, daar zit uw grijspunt ; geef het aan met de sampler tool.
* verwijder uw neutraal grijze laag (of zet ze af) want je hebt ze niet meer nodig.
* zoek nu het zwartpunt zoals boven weergegeven met de threshold adaptatielaag (nu is zwart dus uw zwartpunt en niet uw grijspunt) ; geef het aan met de samplertool
* voor het witpunt ; handle van de threshold laag helemaal nr rechts schuiven; dan stilletjes nr links tot je de eerst puntjes ziet verschijnen ; geef het punt aan met uw samplertool
* nu heb je uw drie punten gemarkeerd ; uw threshold laag mag weg;
* leg nu een levels of curves adaptatielaag erop en geef met de drie pipetten (zwartpunt, grijspunt en witpunt) de aangegeven markeringen aan ; zoom daartoe goed in op de foto en klik precies op uw eerdere markeringen want het moet wel precies juist zijn;
* moest je subjectief vinden dat er nog altijd een color cast op uw foto zit, kan je altijd nog uw curves adaptatielaag  bijtweaken.

Links naar leveranciers van "Grijskaarten"

• Op deze site :  http://whibal.com/ vind je een van de vele grijskaarten die op het net aangeboden worden
  

Beertje
15/12/2008
Update 2021